ANALİTİK DÜŞÜNME YETENEĞİ NEDİR, NASIL GELİŞTİRİLİR?
Çocukların derslerdeki başarısını etkileyen, yetişkinlerin iş ilanlarında sürekli karşılaştığı, büyük-küçük herkes için oldukça önemli olan analitik düşünme nedir?
Analitik düşünme: Bir problemi veya konuyu tümden gelim yöntemi ile alt konulara ayırıp, her bilgiyi ayrıca değerlendirebilme yeteneğidir. Konuların küçük parçalara ayrılıp bilginin sorgulanmasındaki amaç, parçalardan yola çıkıp bütünü çözümlemek/geliştirmektir. Analitik düşünme yeteneği olan kişiler, karmaşık yapılar karşısında pratik çözümler üretebilirler.
Analitik düşünme becerisini beynin sol bölümü temsil etmektedir. Beyninizin sağ - sol bölümlerinden hangisini daha aktif kullandığınızı merak ediyorsanız aşağıdaki test yardımıyla kolayca öğrenebilirsiniz:
Sağ-Sol Beyin Testi
ANALİTİK DÜŞÜNME BECERİSİ KİŞİYE NE KAZANDIRIR?
- En temele inersek, okul derslerini kolay kavrayarak başarılı olmamızı sağlayan yeteneklerimizden birinin analitik düşünme becerisi olduğunu söyleyebiliriz.
- Analitik düşünme becerisi gelişmiş kişiler sorgulayıcıdır ve araştırmaya yatkındır. Toplumsal olarak doğruluğu kabul görmüş (belki de yanlış olan) bilgileri dahi sorgulamaktan çekinmezler. Bu sayede doğrunun yer, zaman, duruma göre değişkenlik gösterebileceğini görürler ve içinde bulundukları şartlara göre en doğru kararları verirler.
- Bir bilginin veya davranış biçiminin doğruluğuna kanaat getirmenin en iyi yolu analitik düşünme yapısıyla sorgulamaktır. Aksi durumda bağnazlık, ezbercilik ve benzeri tehditler söz konusudur. Sorgulama ve araştırma becerisine sahip olmayan toplulukların soyut kavramları doğru yorumlama işlevi de zayıftır.
- Analitik düşünme becerisi, hayatımızda karşılaştığımız problemlere karşı sağlıklı çözümler geliştirmemize de olanak verir. Problemin çıkış noktası, sebepleri, doğurduğu sonuçlar, çözüm önerileri, çözüm yolları, arzulanan sonuçlar gibi probleme dair alt başlıklar tek tek değerlendirildiğinde problemin ortadan kaldırılma olasılığı artar.
- Analitik düşünme becerisine sahip olmak, özellikle iş ilanlarında sık sık kendini gösteren bir maddedir. Tıpkı sosyal yaşantımızda olduğu gibi iş hayatımız da eleştirel ve çözüm odaklı düşünmeyi gerektirir. Mesela, iyi yöneticilerin analitik düşünme becerileri de iyidir.
Özetlemek Gerekirse:
Analitik düşünme becerisi: Bireyin aklını doğru kullanabilme ve buna bağlı olarak okul, iş, sosyal yaşamında başarılı olabilmesini sağlayan önemli bir beceridir.
ANALİTİK DÜŞÜNCE YETENEĞİ NASIL GELİŞTİRİLİR?
“Analitik düşünce yeteneği ve analitik zeka nasıl geliştirilir?” sorusu, sık sık kendinize sorduğunuz bir soruysa aşağıdaki kolay yöntemleri deneyerek başlayabilirsiniz. Bu kolay yöntemlerin hepsi analitik düşünme teknikleri arasında sayılabilir.
1- Polisiye romanlar okuyarak.
Örnek: Agatha Christie’nin “Doğu Ekspresinde Cinayet” isimli romanı, Stieg Larsson tarafından yazılan “Ejderha Dövmeli Kız” isimli roman ve benzeri polisiye romanlar; analitik düşünme örnekleri olarak kabul edilebilir..
2- Bilim kurgu, politik veya polisiye filmler izleyerek.
Örnek: Sherlock Holmes, Sihirbazlar Çetesi, Zindan Adası, Matrix ve benzeri filmler ile diziler izlemek analitik düşünme geliştirme yollarından biridir.
3- Matematik problemleri ve sayısal bulmacalar çözerek.
Örnek: Okul müfredatında karşılaştığımız matematik problemleri veya sudoku gibi sayısal bulmacalar.
4- İnteraktif zeka oyunları oynayarak.
Örnek: Aşağıdaki gibi analitik zeka gelişimini ve analitik düşünme becerilerinin gelişimini destekleyen interaktif oyunlar aynı zamanda bir analitik zeka testi olarak da değerlendirilebilir. Hızlıca deneyin!
Analitik Zeka Oyunu 1
Geliştirdiği Alanlar: Matematik Becerisi, Karar Verme, Görsel Dikkat
Analitik Zeka Oyunu 2
Geliştirdiği Alanlar: Matematik Becerisi, Planlama, Görsel Dikkat
Analitik Zeka Oyunu 3
Geliştirdiği Alanlar: Görsel Dikkat, Sayma Becerisi
Analitik Düşünme Teknikleri
Analitik düşünme sürecinde kullanılan teknikler kısaca şöyle özetlenebilir:
Araştırma Yapma: Verileri analiz edip bir çözüme varmadan önce tüm detayları içeren kapsamlı bir araştırma yapmak ve buna göre analiz sürecine başlamak analitik düşüncenin temel teknikleri arasındadır.
Verileri Analiz Etme: Bir problem ya da durum karşısında bütün verileri bir arada inceleme, verilerin birbirleri arasındaki ilişkiyi anlama ve detayları birleştirme gibi gereksinimler analitik düşünme teknikleri arasında yer alır.
Eleştirel ve Kritik Düşünme: Bir sorunun temel sebebini bulma ve ona göre çözüm üretme aşamasında eleştirel düşünmenin önemi oldukça fazladır. Eleştirel ve kritik düşünme, analitik çözümlerin temel basamağı olarak kabul edilebilir.
Problemleri İnceleme ve Çözme: Tüm araştırma süreçleri, verilerin çözümlenmesi ve eleştirel yaklaşım ile problemlerin çözümüne ulaşmak doğru olan yoldur. Analitik düşünme tekniklerinin son aşaması problemi inceleme ve çözüme kavuşturma sürecidir.
Analitik Düşünme Örnekleri
Analitik düşünme yazımıza örnek olay üzerinden analitik düşünme örnekleri ile devam edelim.
Örnek Olay: Bir çocuk, okula gitmek istemiyor ve sürekli olarak evde kalmak istiyor.
- Problemi Tanımlama: Çocuğun okula gitmek istememesi bir sorun olarak tanımlanabilir. Bu, çocuğun eğitimini etkileyebilir ve aile için de sorunlu bir durum yaratabilir.
- Sebepleri Analiz Etme: Bu sorunun nedeni analiz edilmelidir. Bunun için çocuğun okulda yaşadığı problemler, arkadaşları, öğretmenleri, evdeki durumu, aile ilişkileri gibi faktörler incelenebilir. Bu analiz sonucunda, belki de çocuğun sınıfta başarısız olmasının altında yatan sebep, arkadaşlarıyla sorun yaşaması ya da evdeki bir problemden dolayı kaygı duyması olabilir.
- Alternatif Çözümleri Belirleme: Analiz sonuçlarına göre, çocuğun okula gitme isteksizliğini ortadan kaldırmak için alternatif çözümler belirlenebilir. Bu, çocuğun başka bir okula gitmesi, öğretmen veya rehberlik desteği alması, evdeki problemler üzerine çalışılması veya aile ilişkilerinde değişiklik yapmak gibi birçok şey olabilir.
- Her Bir Alternatifin Avantaj ve Dezavantajlarını Değerlendirme: Her bir alternatifin avantaj ve dezavantajları, uygulanabilirliği, maliyeti ve getirisi gibi faktörler göz önünde bulundurularak değerlendirilebilir. Bu sayede en uygun çözüm bulunabilir ve çocuğun okula gitme isteksizliği ortadan kaldırılabilir.
Matematik, yapı gereği bizzat analitik düşünme ile alakalıdır. Matematik işlemlerinde tümden gelim ve sonuçları birleştirerek tüme varım söz konusudur. Bu yüzden matematik problemleri çözmek analitik düşünme ve kavrama yeteneğimizi geliştirir.
Analitik düşünme yeteneğimizi geliştirmenin en etkili ve en eğlenceli yöntemlerinden biri de oyun oynamaktır. Strateji oyunları ve zeka oyunları oynamak analitik düşünme yeteneğimizi geliştirir.
NOT: Yetişkinler için stratejik video oyunları (Clash of Clans, Age of Empires ve benzeri oyunlar) etkili olsa da bağımlılık riski içermektedir. Günlük tavsiye edilen sürenin üzerine çıkmadıkça bu tür oyunlar ile analitik düşünme yeteneğinizi geliştirebilirsiniz.
Çocuklar için bağımlılık yapma riski yüksek strateji oyunları yerine pedagojik oyunlar en doğru tercih olacaktır.
MentalUP, çocukların zihinsel becerilerini geliştirmeye yönelik zeka oyunları içeren online bir uygulamadır. İçerdiği oyunlar çocukların analitik düşünme becerisini artırmaya, sözel, sayısal, görsel zeka gelişimini desteklemeye; dikkat ve hafızalarını geliştirmeye yöneliktir. Bu tür etkileri gözlemlenerek RUH SAĞLIĞI MERKEZİ tarafından PEDAGOJİK ÜRÜN olarak sertifikalandırılmıştır.
MentalUP, kullanıcının zeka potansiyeline uygun oyunları otomatik belirleme özelliğine sahip olduğu için yetişkinler tarafından sıklıkla tercih edilmekte ve etkileri yetişkinler üzerinde de gözlemlenmektedir. Tabi ki çocuklar, yetişkinlere oranla zihinsel gelişime katbekat açık oldukları için uygulamanın çocuklar üzerindeki etkisi çok daha yüksektir.
MentalUP Zeka Oyunu:
Yukarıdaki maddelerde belirttiğimiz gibi, polisiye romanlar okumak analitik düşünme yeteneğimizi geliştirir. Aynı şekilde, bir olayı aydınlatmaya çalışan dedektif-polis filmleri de analitik düşünme yeteneği gelişimi açısından egzersiz niteliğindedir. Okumanın daha etkili olduğunu da hatırlatmış olalım.
Mesela eğitmenlerin, Dostoyevski’nin cinayet içeren ünlü romanı Suç ve Ceza’yı öğrencilere neden tavsiye ettiğini merak ediyor olabilirsiniz. Sebebi, analitik düşünme yeteneğine katkı sağlamaktır.
Analitik düşünme kavramını iyice anlamak için “analitik zeka” kavramını da dikkate almamız gerekir. Merak etmeyin, bu yazıda bütün detayları sizin için hazırladık.
Analitik Zeka Nedir?
Analitik zeka, temel olarak çözüm odaklı ve çözümlemeli zeka şeklinde tanımlanabilir. Bazı kaynaklarda çözümlemeli öncelikli zeka olarak da adlandırılır. Kelime anlamı olarak “analitik” kelimesi, “çözümlemeli” anlamına gelir. Buradan hareketle analitik zeka, çözümlemeli zeka ile aynı anlama gelir diyebiliriz.
İnsan Gelişimi Profesörü unvanına sahip ünlü Psikolog ve Psikometrist Robert Sternberg, Triarşik Zeka Teori’sinde analitik zekayı üç zeka türünden biri olarak tanımlamıştır. Triarşik Zeka Teorisi’nde yer alan tüm zeka türleri şöyledir:
- Analitik Zeka veya Bileşen Zekası
- Pratik Zeka veya Bağlamsal Zeka
- Yaratıcı Zeka veya Deneyimsel Zeka
Analitik zekaya sahip bireyler, karşılarına çıkan problemleri geniş bir çerçevede düşünerek edindiği bilgi ve deneyimler ile ayrıntıları birleştirir ve çözüm üretirler.
Analitik Zeka Nasıl Geliştirilir?
Tıpkı analitik düşünmeyi geliştirme başlığında olduğu gibi analitik zekayı geliştirmek için de izlenebilecek bazı basit adımlar şunlardır:
- Matematik ve mantık problemleri ile zeka bulmacaları çözmek, analitik zekayı geliştiren yöntemlerdir.
- Strateji oyunları ve zeka oyunları, analitik zeka gelişiminde etkilidir.
- Satranç gibi strateji ve ileriyi görme becerisi gerektiren oyunlar da analitik zekayı geliştirir. Özellikle çocuk yaşlarda satranç ile haşır neşir olan kişilerin analitik zeka yönünden daha şanslı olduğu söylenebilir.
- Sudoku gibi birden çok veriyi birleştirmeyi ve başarılı sonuca ulaşmayı gerektiren oyunlar analitik zeka ve analitik düşünme açısından faydalıdır.
- İpuçlarını birleştirmeyi ve odaklanmayı gerektiren polisiye ve dedektiflik içerikli kitaplar okumak analitik düşünme ve analitik zekayı geliştirir.
- Hayal kurmayı gerektiren oyunlar oynamak ve hikayeler kurmak özellikle çocuklarda analitik zeka geliştiren önemli yöntemlerdir.
Analitik zeka dahil olmak üzere bütün zeka becerilerinin gelişimini destekleyen eğitici ve eğlenceli oyunlar MentalUP’ta. Aşağıdaki analitik zeka oyunları ile zihinsel becerilerinizi geliştirebilirsiniz.
Analitik Zeka Meslekleri
Analitik zeka ve analitik düşünme becerilerine sahip bireyler aşağıdaki mesleklerde çok başarılı olma potansiyeline sahiptirler.
- Yazılım, veri bilimi, veri madenciliği, programlama, kodlama ve algoritma gibi alanlardaki meslekler
- Parçaları birleştirme ve analitik düşünme gerektiren hakimlik, avukatlık gibi hukuk tabanlı meslekler
- Hayal kurma ve soyut düşünme becerileri gerektiren mimarlık, ressamlık, çizerlik gibi çizim odaklı meslekler
- Küçük parçalardan ve detaylardan büyük resimleri görme becerisi gerektiren akademisyenlik gibi bilimsel araştırma tabanlı meslekler
- Detaylı matematiksel verileri birleştirmeyi gerektiren bankacılık, ekonomi ve muhasebe gibi finansal tabanlı meslekler
- Çok fazla veriyi bir arada düşünüp nihai sonuca varmayı ve çok fazla detayı akılda tutmayı gerektiren mühendislikler
- Anatomi, psikoloji ve veri anlamlandırma becerileri gerektiren doktorluk, hemşirelik gibi tıbbi meslekler
- Ekipleri, süreci ve ortaya çıkacak ürünü oluşturup yönetmeyi gerektiren tiyatro ya da film yönetmenliği gibi meslekler
- Analitik zekaya sahip bireyler çok fazla detayı yönetme becerisine sahip olduklarından birçok sektörde yönetici konumunda da çalışabilirler.
Analitik Zeka Özellikleri
Analitik zeka özellikleri, analitik düşünmeyi hayatlarının merkezine koymuş olan bireylerin özellikleri olarak kabul edilir. Tümdengelim yöntemi ile sorunları çözebilme becerileri bu insanların temel ortak özelliklerinden biridir. Analitik zekaya sahip insanların diğer ortak özellikleri ise şöyle açıklanabilir:
| İleri Görüşlü Olma Becerileri | Problemleri henüz meydana gelmeden tespit etme ve önlem alma konusunda yeteneklilerdir. Genelde öngörüleri kuvvetlidir. |
| Planlama Becerileri | Analitik zeka becerileri gelişmiş olan insanlar büyük projeleri, büyük ekipleri ve büyük karar alma süreçlerini iyi yönetirler. |
| Detayları Görme Becerileri | Analitik zekası yüksek kişiler, çoğu kimsenin göremediği en ince ayrıntıları bile görebilir ve problemin kaynağına inebilirler. |
| Parçaları Birleştirme Becerileri | Probleme dair bütün küçük parçaları birleştirip temel sorunu ortaya koyma sürecini başarıyla yönetirler. |
Sık Sorulan Sorular
Analitik Ne Demek?
Kelime anlamı olarak çözümlemeli, çözümsel demektir. Analitik süreç, küçük parçaları birleştirerek büyük parçaya ulaşmak ve sorunu çözüme kavuşturmak şeklinde ilerler.Analitik Düşünme Ne Demek?
Analitik düşünme, belirlenen problemin tümdengelim metodu ile mümkün olduğunca fazla ve küçük parçaya ayrılması ve her bir küçük parça değerlendirilerek çözüm bulunması sürecinin adıdır.Analitik Zeka Ne Demek?
Durum, olay ya da problemler karşısında analitik düşünme becerilerini kullanarak sonuca ulaşanların sahip olduğu zeka türüdür. Bir başka tanıma göre ise analitik zeka küçük detayları dikkate alıp karşılaştırma, değerlendirme ve karar verme sürecinden sonra nihai sonuca ulaşmayı sağlayan çözümlemeli zeka türüdür.Kimler Analitik Düşünür?
Genelde çözüm odaklı insanlar analitik düşünür. Problemleri tüm detayların ışığında ele alıp çözmeye çalışanlar analitik düşünme becerisine sahiptir.Analitik İnsan Nasıl Olur?
Analitik düşünme becerileri geliştirilerek analitik insan olmak mümkündür. Bu becerileri geliştirmek için ise satranç, zeka oyunları gibi oyunlar oynamak ve polisiye kitaplar okuyarak başlangıç yapılabilir.Analitik ve Kritik Düşünme Ne Demek?
Analitik ve kritik düşünme, zihinsel becerilerin ön planda olduğu bir süreçtir. Dikkat, odaklanma, karşılaştırma, algılama ve sonuca varma süreçlerinin içinde bulunduğu bir yoldur.
Bu yazıda “analitik düşünme nedir, kişiye neler kazandırır; analitik düşünme yeteneği nasıl geliştirilir?” şeklindeki soruları yanıtladık. Eğitmen, ebeveyn ve çocukların hayatlarına değer katmayı hedefleyen yeni yazılar paylaşmaya devam edeceğiz. MentalUP BLOG’u takip edin.
