DİSLEKSİ NEDİR, BELİRTİLERİ NELERDİR VE NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Disleksi bir hastalık değildir. Dolayısıyla tedavisi değil; dislektik çocukların gelişimini destekleyecek yöntemleri incelemek gerekir. Bilimsel olarak hazırlanmış sözel zeka oyunları, kelime oyunları, dikkat ve hafıza oyunları ile disleksili çocukların gelişimini destekleyen
DİSLEKSİ NEDİR, DİSLEKSİ İÇİN NELER YAPILMALI?
Makalenin başında “disleksi ne demek” kabaca tanımladık. Şimdi, dislektik çocukların davranışlarından ve yaşadığı güçlüklerden bahsedelim. Disleksili (dislektik) çocuklar okuma ve yazmada güçlük çektiği için öğrenme düzeyinde arkadaşlarının gerisinde kalabilirler. Aynı zamanda anlama bozukluğu, beceriler arası çelişki ve aşırı dikkatsizlik de disleksi - öğrenme güçlüğü belirtileridir. Yukarıdaki videoda bu belirtileri daha detaylı açıkladık.
Şimdi de dislektik çocukların nasıl desteklenmesi gerektiğini inceleyelim:
Disleksi Problemi Olan Çocuğa Nasıl Yardım Edilir?
Dislektik çocuklar okul derslerinde başarısız olmaları durumunda özgüvenlerini kaybedebilirler. Buna bağlı olarak diğer psikolojik problemler başlayabilir. Okumayı öğrenemeyip yaşıtlarının alay konusu olma ihtimalleri de -maalesef- vardır. Öte yandan, disleksili çocuklar çok ince düşünceli oldukları için, çevreden olumsuz etkilenmeleri ve karamsarlığa kapılmaları an meselesidir.
Anne, baba veya eğitmenler, disleksi konusunda bilinçli olmadıklarında okuma bozukluğu yaşayan çocuğu suçlayabilirler. “İstesen yaparsın, aklın hep kötü işlere çalışıyor, umursamıyorsun, yaramazsın” gibi sözler çocukta kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu yüzden çocuk üzerinde sorumluluğu olan herkes disleksi ne demektir, okuma güçlüğü nasıl giderilir, dislektik çocuğa nasıl destek olunur, disleksi için neler yapılmalı ve benzeri konulara hakim olmalıdır.
1
Sabırlı olun: Çocuğunuz veya öğrenciniz okuma güçlüğü çekiyorsa sabırlı olun ve ilginizi azaltmayın. Metinleri sesli okumasını isteyin. Sesli okuma esnasında hem çocuk, hem de siz nerelerde hata yapıldığını görebilir ve düzeltebilirsiniz. Sesli okuma, disleksi için iyi bir egzersizdir.
2
Motive edin: Öğrenme güçlüğü çeken çocukların özgüvenlerinde hasar oluşmaması için onları devamlı tebrik etmek gerekir. Her başarısını tebrik edin ve onunla gurur duyduğunuzu ifade edin. Bu davranış çocuğun başarma isteğini kamçılar.
3
Oyunlarla destekleyin: Sevdiği materyaller ile kendisini geliştirmesini sağlayın. Disleksili çocuklar oyunlarla yakından ilgilidirler. Doğru seçilmiş oyunlar disleksi egzersizleri niteliğindedir. Örneğin, Ruh Sağlığı Derneği tarafından pedagojik ürün olarak sertifikalandırılmış MentalUP Zeka Oyunları’nı kullanabilirsiniz. Hızlıca deneyebilmeniz için aşağıda 3 adet demo oyun paylaştık.
Görsel bellek oyunu
Geliştirdiği Alanlar: Görsel Bellek, Sözel Bellek, Görsel Dikkat
Görsel dikkat ve isim bulma oyunu
Geliştirdiği Alanlar: Görsel Tanıma, Kavramsallaştırma, Görsel Dikkat
Kavramlar arası ilişkilendirme oyunu
Geliştirdiği Alanlar: Görsel Dikkat, Sürdürülebilir Dikkat, Odaklanma
MentalUP Beyin Egzersizleri, Yıldız Teknik Üniversitesi akademisyenleri ve alanında uzman doktorların desteği ile geliştirilmiş zeka oyunları içeren bir uygulamadır.
MentalUP’ın içerdiği egzersizlerden özellikle dikkat oyunları, hafıza oyunları, sözel zeka-kelime oyunları disleksili çocukların eksikliklerini gidermeye yönelik güçlü egzersizlerdir. Bu egzersizler tamamen oyun formatında tasarlandığı için çocuğun ilgisini çekmekte ve ona ekstra bir sorumluluk gibi görünmemektedir.
MentalUP aynı zamanda beynin sol lobunu kullanmayı gerektiren mantıksal zeka oyunları da içermektedir.
MentalUP Öğrenim Becerilerini Geliştirici Zeka Oyunları: Şimdi Deneyin
4
Başkalarıyla kıyaslamayın: Bu sadece disleksili çocuklar için değil; tüm çocuklar için geçerlidir. Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın ve öğrenme güçlüğü olan çocukların bu konuda çok daha hassas olabileceklerini unutmayın
5
Okul idaresi ve öğretmeni ile işbirliği yapın: Sadece sizin dikkatli davranmanız yetmez. Durumu okuldaki görevlilerle de görüşerek dislektik çocuğa nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgilerinizi onlarla da paylaşın.
6
Özel Yeteneklerine Yönelin: Okuma bozukluğu veya genel adıyla öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların genellikle çok iyi olduğu özel ilgi alanları vardır. Onları keşfedin ve üzerine gidin. Çocuğunuzun başarısı onu motive edecek ve özgüvenini artıracaktır.
7
Motivasyon, takip ve takdir: Çocuğunuza çeşitli görevler verin. Ona güvendiğinizi söyleyin ve bu küçük görevlerini takip edin. Yerine getirdiği işler için onu tebrik ederek motive edin. Tıpkı az önce bahsettiğimiz bilimsel zeka oyunları olan MentalUP uygulamasındaki gibi, adımları takip edin. MentalUP çocuğunuza günlük 6-10 oyun (görev) verir. Çocuğunuz bu eğlenceli görevi yaparken bilişsel becerilerini geliştirir. Görevler bittiğinde PERFORMANS RAPORLARI sayfasında elde ettiği skorları görür. Gittikçe artan puanı, geçtiği seviye ve tamamladığı görevler için MentalUP kendisini tebrik eder. Tüm bu süreç, çocuğun gelişimini güçlü bir motivasyonla sağlama üzerine planlanmıştır.
8
Dikkat dağıtıcı eşyaları kaldırın: Okuma bozukluğu, öğrenme güçlüğü çeken çocukların dikkat süreleri de oldukça kısa olabiliyor. Çocuğunuzun ders masasında dikkati dağıtıcı eşyalar olmamasına özen gösterin. Odasını da dağınık değil; her zaman düzenli tutun.
9
Öğrenmeyi eğlenceli hale getirin: Az önce oyunlardan bahsettik fakat okul ödevi, ders, kitap okuma gibi işleri de mümkün olduğunca oyunlaştırmaya çalışın. Örneğin, çocuğunuz ders çalışırken siz de bir şeyler karalayabilirsiniz. “Hadi birlikte ödevlerimizi yapalım” diyebilir, sırayla okuma gibi faaliyetler gerçekleştirebilirsiniz.
10
Sevginizin başarıyla orantılı olmadığı gösterin: Öğrenme bozukluğu olan çocukların yukarıda bahsettiğimiz bir takım olumsuzluklar nedeniyle içine kapanık olabileceklerini unutmayın. Sevgi çok büyük bir güçtür ve ona olan sevginizi her fırsatta sergileyin. Başarısız olduğu konularda üzülmeyin ve ona olan sevginizin, bir işi başarmasıyla alakalı olmadığını hissettirin.
Disleksi Tedavi Yöntemleri
Her ne kadar halk arasında disleksi bir hastalıkmış ve disleksi tedavisi varmış gibi görünüyor olsa da disleksi bir hastalık değildir. Dolayısıyla henüz netleşmiş,, kesin bir tedavi sürecinden bahsetmek mümkün değil. Öte yandan disleksi kimi çevrelerce nörolojik bir rahatsızlık olarak kabul edilmektedir.
Disleksili bireylerin gelişiminin desteklenmesi ve becerilerinin geliştirilmesi gibi iyileştirme süreçleri ile ÇOCUK RUH SAĞLIĞI ve HASTALIKLARI bölümü ve çocuk psikiyatristleri ilgilenmektedir.
ÖNEMLİ NOT: Disleksiyle birlikte görülebilecek diğer bozukluklara yönelik bir takım tedavi süreçleri vardır.
Örnek: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, disleksiyle birlikte görülebilir. Bu durumda dikkat eksikliği için çeşitli ilaçlar ve ilaçsız tedavi yöntemleri mevcuttur. İLAÇLI ve İLAÇSIZ DİKKAT EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Okuma ve öğrenme bozuklukları yaş ilerledikçe azalır ancak tamamen düzelmeyebilir. Genellikle yavaş okuma ve ufak tefek yazım hatalarının kalıcı olabileceği öngörülür.
Halk arasında disleksi tedavisi olarak bilinen disleksi destek süreci için en iyi sonuçlara ulaşmak, özel eğitim programlarıyla mümkündür. Özel eğitim araçları (oyunlar, eğitim kurumları, çeşitli materyaller ve müfredatlar) disleksiyi ortadan kaldırmasa bile öğrenmenin önündeki engellerin büyük ölçüde aşılmasını sağlamaktadır.
Çocuk ruh sağlığı alanında uzman doktorlar, disleksi teşhisi koymak için okuma bozukluğu testi, öğrenme bozukluğu testi gibi bir takım testler uygulayabilirler.
Çocuğunuzun dikkat, hafıza, problem çözebilme, sözel zeka, görsel zeka, matematiksel zeka oyunlarındaki performansını yaşıtlarıyla karşılaştırıp mini bir test yapmak için de MentalUP Zeka Oyunları’nı kullanabilirsiniz.
DİSLEKSİ BELİRTİLERİ
- Okuma bozukluğu: Diğer adıyla, okuma güçlüğü nedir? Kelimeleri tersten okuma, kelimeleri atlama, heceleri atlama, heceleri karıştırma, harfleri karıştırma, duraksayarak okuma gibi okuma güçlüğü çekerler.
- Yazma bozukluğu (Disgrafi): Yazı yazmak istediklerinde harfleri ters yazmaları, bazı harflerle rakamları karıştırmaları, kısacası birbirine benzer sembolleri karıştırıp hatalı kullanmaları olasıdır. Örnek: “E” harfini ters yazabilir veya “E” yerine “3” rakamını kullanabilirler. Özellikle küçük “d” harfi ile “b” harfi, noktalı harflerle noktasız harfler sıklıkla karıştırılır.
- Öğrenme bozukluğu – Öğrenme güçlüğü: Basit komutları takip edemeyip öğrenme güçlüğü yaşayabilirler. Örnek: Sağını, solunu karıştırabilir, ayakkabılarını ters giyebilirler. Bu gibi durumlar yaşıtlarından geri kalmalarına sebep olur.
4. Anlama bozukluğu: Bu kısım dikkatle de alakalıdır. Disleksili çocuklar, dikkatini sürdürme konusunda güçlük çekebilirler. Dikkat bozukluğu ile disleksinin birlikte gözlemlenmesi olasıdır. Bu sebeplerle anlama bozukluğu problemiyle karşılaşabilirler.
5. Çelişki: Resim, müzik, matematik gibi alanlarda sizi şaşırtabilecek performans sergileyip yaşıtlarından çok daha iyi işler yapabilirler. Disleksili çocuklar, özel yetenekli çocuklardır. Bu durum sizin kafanızı karıştırabilir; sizi “istese yapar” gibi yanlış düşüncelere sevk edebilir. Aslında okuma bozukluğu zeka ile alakalı değildir. Disleksili çocuklar beynin sol ön lobunu kullanmakta güçlük çektikleri için “istemeleri” yetmez. Desteklenmeleri gerekmektedir.
UYARI: Bütün bunlar, öğrenme güçlüğü belirtileri olarak değerlendirilebilecek güçlü ipuçlarıdır. Bu disleksi belirtileri her zaman birlikte görülmez veya bu tarz her bozukluk için disleksi teşhisi konulmaz.
UNUTMAYIN: Bir çocuğa disleksi tanısı koyulabilmesi için zeka düzeyinde problem olmaması gerekmektedir. Yani, diğer alanlarda yaşıtları gibi başarılı veya yaşıtlarından daha becerikli olduğu halde dil (okuma, yazma, konuşma) problemleri yaşayan çocuklara disleksi teşhisi konulabilir. Disleksi teşhisi koymak da tamamen uzman doktorların görevidir. Dolayısıyla, “çocuğum disleksi mi?” diyen ebeveynler çocuk psikiyatrislerine başvurmalıdırlar. Anne, baba veya çeşitli rehberler öğrenme güçlüğü belirtilerinden yola çıkarak kendilerince disleksi teşhisi koymamalıdır!
Disleksili Ünlüler
Her ne kadar toplumdaki yanlış algılar sebebiyle disleksi ile zeka geriliği bağdaştırılıyor olsa da durum tam tersidir. Disleksili bireylerin büyük bir çoğunluğu üstün zekalı olarak kabul edilir. Disleksi için "Dahi Hastalığı" tanımlaması da yapılır. Hatta bunun çok açık bir örneği, atomu parçalayan Einstein'ın da disleksili olmasıdır. Gelin şimdi disleksili ünlüler, kimlermiş bir bakalım:
