McKinsey Global Institute’nin Haziran 2023’te yayınladığı rapora göre:
Yapay zeka o kadar ilerleyecek ki günümüzde var olan işlerin %30’u 2030 yılında yapay zeka tarafından yapılabiliyor olacak. Rapordan edinilen bilgilere göre özellikle vasıfsız ve düşük gelirlere çalışan kişilerin işsiz kalma ya da işlerini değiştirme olasılıkları oldukça fazla. Buradan anlıyoruz ki yapay zekaya direnmeyen, aksine öğrenen ve çalışma hayatına tatbik eden çalışanlar daha şanslı olacaklar. Bunun yanında nüfusun yaşlanması ile birlikte sağlık alanında çalışanların önemli bir kısmı ve marangozluk gibi zanaatkarlık odaklı meslek çalışanları da şansı kesimde olacak.
Her geçen gün, adını daha önce duymadığımız yepyeni teknolojilerle, yapay zeka kavramları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz. Biz, bu teknoloji ve cihazlarla tanışıp haşır-neşir olurken; bazı meslekler de “Elveda” diyerek bavulunu toplayıp bilinmeze doğru yol alıyor. Öte yandan; bayram ziyaretlerinde “Ne iş yapıyorsun evladım?” sorusunu soran teyzeler, cevap olarak; varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geliyorlar. Tabi, yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da söyleyebiliriz çünkü günümüz gençleri için en güzel meslekler çok daha farklı.
Biz, nasıl hallaçların varlığını ancak tarih kitapları ve resimlerden öğreniyorsak, bizim çocuklarımız da birçok mesleği ancak internetten öğrenebilecek. Yepyeni iş kolları, “en popüler meslekler”i kökten bir değişime uğratmaya devam ediyor. “Geleceği olan meslekler nelerdir?” Sorusunun cevabı sürekli değişiyor. 10 yıl sonra hangi meslekler revaçta olacak, 20 yıl sonra hangileri, 50 yıl sonra hangileri? Bu sorunun cevabı hep değişecek. Burada önemli olan çağın gereklerine ayak uydurmak ve hiç ölmeyecek meslekleri seçebilmek. Bu yazıyı bunun için hazırladık.
Gelin, şimdi geleceğin en popüler mesleklerine birlikte göz atalım:
Aktüer ya da aktüerya uzmanı olarak bilinen bu meslek grubundaki kişiler, finansal açıdan risk değerlendirmesi yapan, buna bağlı çözüm yolları geliştiren ve geliştirdiği önerileri sunarak uzun vadede ortaya çıkabilecek neticeleri analiz eder. Bu değerlendirmeleri yaparken; ölüm, yaralanma, hastalanma, sakatlanma ya da emeklilik gibi durumların yanında hırsızlık, kazalar, deprem, sel ya da yangın gibi afetleri de içine alan bir risk değerlendirmesi yapar. Risk analizi sonucunda ise finansal kayıpları engelleme ya da en aza indirme yolunda bazı adımlar atılmasını sağlar.
ÖNERİ
Analitik düşünme ve dikkat becerisini geliştiren özel zeka oyunları, geleceğin mesleklerine uyumlu hale gelmek için güzel birer egzersiz.
Epidemiyologlar, içinde bulunulan toplumda ortaya çıkabilecek hastalıkların yanında, buna bağlı sağlık koşulları ve kazaların araştırma sürecini başından sonuna kadar yürüten kişilerdir. Çalışma esnasında olayın görülme sıklığı, yeri ve şekli gibi birçok kıstası kullanarak analiz yaparlar. Bu analiz sonucunda elde edilen bilgiler ışığında yeni önlemler alınmasına ve yol haritası oluşturulmasına katkı sunarlar.
Bu meslek grubunda yer alanları artık hayatımızda daha sık görüyoruz ama çok daha fazla göreceğimizi de söylemek mümkün. Mobil uygulama ya da oyun geliştirenler; alışverişten oyuna, güvenlikten bankacılık işlemlerine, sağlıktan müzik dinlemeye kadar birçok farklı alanda hizmet sağlarlar.
Finans yöneticiler, adı üstünde; finansal işlemlerin hazırlanması ve yönetilmesi süreçlerinde uzmandır. Bir şirket ya da kurumun finansal süreçlerini yöneten çalışanın, şirket açısından önemi büyüktür. Finans sektörünün gelecekte çok daha büyük bir hale geleceğini hesaba katarsak finansal yöneticilerin de aranan insanlar olacağını söyleyebiliriz.
Endüstriyel anlamda verilerin toparlanması ve bu veriler ışığında analizler yapılmasını, üretim süreçlerinin daha doğru ve nitelikli yönetilmesini olanaklı kılan endüstriyel veri bilimciler; özellikle online alışverişin yükselmesi sebebiyle geleceğin popüler meslekleri içinde yer alacaklar.
Günümüzde, üretim süreçlerinde robotlar kullanılıyor ve robot kullanım oranı günden güne artıyor. Dolayısıyla robotlar, yepyeni mesleklerle tanışmamıza neden olacak. Geleceğin meslekleri arasında en popüler olacaklardan biri ise robot koordinasyon uzmanıdır. Bu uzmanlar, robotların onarımlarını ve bakımının yanında etkili çalışma prensiplerini gözden geçirirler. Böylece robotlara yepyeni beceriler kazandırılabilmektedir.
Nesnelerin interneti olarak bilinen kavramdan haberiniz var mı? IoT olarak kısaltılan bu kavram, etrafımızdaki neredeyse bütün her şeyin internete bağlı olarak işlem görmesini ifade ediyor. Yani, akıllı binalarda yer alan klimalar, alarm sistemleri, güvenlik kameraları ve diğer birçok şey, nesnelerin interneti için başlangıç aşaması. Yakın gelecekte bütün elektronik aygıtları, uzaktan bile olsa internet bağlantısı sayesinde yönetebileceğiz. Dolayısıyla bu alanda çalışacak yetişmiş insanlara ihtiyaç olacak.
Geleceğin meslekleri, günümüz koşullarındaki becerilerde biraz daha fazlasını gerektiriyor. Yakın geçmişte, akıllı teknolojiler hayatımıza bu kadar dahil olmamışken her şey daha basitti fakat durum artık öyle değil. Geleceğin temsilcileri olan çocukların birçok becerilerini geliştirmeleri, onlara büyük avantaj sağlayabilir. Geliştirilmesi gereken beceriler arasında düşünme, öğrenme, dikkat gibi alanlar başı çekmektedir. Peki, çocuğumuzun bu becerilerini geliştirmenin kolay bir yolu var mı?
Müjde: Çocukların; zeka becerileri, dikkat, görsel hafıza ve öğrenme becerilerini geliştirerek ders başarısına da katkı sağlayan MentalUP Çocuk Oyunları’nı hemen, ücretsiz deneyebilirsiniz. Hemen oyunlar oyna ve zihinsel becerilerini yükselt.
Veri dedektifleri, nesnelerin interneti adı verilen teknolojiden ve internet ağlarından elde edilen bilgileri çözümleyerek ilgili kişi ya da kurumlara aktaracak. Çeşitli şirketler, doğru pazarı analiz edebilmek için bu teknolojiden yararlanıyor ve ürün ya da hizmet satışı için buna hatırı sayılır zaman ve para harcıyorlar. İşte veri dedektifliği sayesinde harcanan zaman ve parada tasarrufa gidilebileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri arasında yer alacağını söyleyebiliriz.
Ebeveynler; hem kendilerini hem de çocuklarını internet ve teknolojinin beraberinde getirdiği istenmeyen sonuçlara karşı korumak için, gelecekte daha çok çaba sarf edecekler. Yakın gelecekte daha sık siber saldırı ifadesini duyacağımıza inanılıyor. Bu tip saldırılar için önleyici çalışmalar yapmak, önemli bilgileri gizlemek ya da gerekli görüldüğü koşullarda ortadan kaldırmak veri güvenliği uzmanlarının işi olacak.
Akıllı evler kadar, akıllı şehirler de artık hayatımızın merkezine yerleşmek üzere. Gelecekte, şehirlerin, sayıları milyonları bulan sensörler (alıcılar) ile donatılması bekleniyor. Bu sensörler elektrik, internet, su, doğalgaz, atık gibi birçok işlem için kullanılacak. Dolayısıyla olası arızalarda görsel zeka yönünden şanslı olan akıllı şehir uzmanlarına büyük görev düşecek.
Buraya kadar olan bölümde geleceğin meslekleri için gerekli olan, ön plana çıkan bazı zihinsel becerilerin altını çizmiş olduk. Peki, sizin veya çocuğunuzun öne çıkan becerileri neler? Teste katılın, öne çıkan becerilerinizi keşfedin
Yapay zeka, sizi korkutmasın! Yakın gelecekte sağlık, teknoloji, üretim gibi alanlar başta olmak üzere birçok farklı yerde yapay zekanın nimetlerinden faydalanmaya başlayacağız. Buna bağlı olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihtiyaç olacak. AI (Artificial Intelligence) uzmanlığı, yapay zekâ teknolojileri ve uygulamaları üzerinde derin bir bilgi ve beceri gerektirir. AI uzmanları, yapay zekâ algoritmalarının geliştirilmesi, öğrenme modellerinin eğitimi ve uygulanması gibi süreçlerde uzmandırlar. Bu uzmanlar, farklı veri kaynaklarından gelen verileri analiz edebilir, derin öğrenme ve makine öğrenimi tekniklerini kullanarak örüntüleri keşfedebilir ve karmaşık sorunlara çözümler üretebilirler. AI uzmanları, otomasyon, görüntü ve ses tanıma, tahmin analizi gibi birçok farklı alanda yapay zekâ teknolojilerini kullanabilirler. Ayrıca, etik ve güvenilirlik gibi yapay zekâ alanındaki önemli konuları da ele alırlar ve yapay zekanın toplumsal etkilerini değerlendirirler.
Çeşitli faktörlere bağlı olarak meydana gelen iklim felaketleri; seller, kuraklıklar ve orman yangınları sebebiyle iklim bilimine olan ihtiyaç artıyor. Hava durumunu ve iklimleri inceleyen, buna bağlı çözüm yolları üreten iklim biliminin önemi bu tip felaketlerle iyice anlaşılmaya başlandı. Dolayısıyla hava durumu kontrol mühendisliği de yeni çağın en popüler meslekleri ya da bir başka deyişle geleceğin meslekleri arasında yerini çoktan aldı bile. Küresel ısınmanın olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak ya da hafifletmek için hava durumu kontrol mühendislerine tüm insanlığın ihtiyacı olacak.
Dünyada en önemli besin maddelerinden biri kırmızı et, beyaz et ve balık. Bunların sınırlı kaynaklar olduğunu düşünürsek beslenme zincirinde insanlığı ne derece büyük bir tehlikenin beklediğini de az çok tahmin edebiliriz. Sentetik biyoloji alanında faaliyet gösteren uzmanlar, laboratuvar koşullarında yapay et üretebiliyor. Böylece herhangi bir hayvanın öldürülmesine de gerek kalmıyor. Her geçen gün vegan ve vejetaryen sayısının hızla arttığını da hesaba katarsak sentetik biyoloji uzmanlığının ne kadar revaçta olacağını net olarak görebiliriz. Üstelik et üretimi, işin sadece küçük bir kısmı. Bu bilim dalı sayesinde uzmanlar, birçok canlı organizmayı yapay yollarla üretebiliyor olacak.
Modern dünyada bir insanın sadece jest ve mimiklerine dikkat ederek; yüz hareketlerini inceleyerek hakkında bilgi sahibi olmak mümkün. Hatta kimi zaman karakter ve yönelimlerine dair de fikir verebiliyor. Bir diğer ismi "Antroface" olan biyometrik yüz okuma ve profil tanımlama güvenlik güçleri, psikologlar, psikiyatrlar, işe alım uzmanları tarafından kullanılmaktadır. Yüz tanımaya ilgi duyanlar için en güzel meslekler arasında yer alan biyometrik yüz okuma alanı kimi zaman çok keyifli de olabiliyor. Bu alanda kendini geliştiren uzmanların yakın gelecekte çok fazla aranacağını söylemek mümkün.
Online oyunlarda artık daha fazla rekabet var ve bu durum oyunların gittikçe daha popüler bir hale gelmesine olanak sağlıyor. Çeşitli oyun turnuvalarında verilen büyük ödüller e-sporcuların sayısının da hızla artmasıyla sonuçlanıyor. E-sporcuların gerekli motivasyonu edinebilmeleri, sürdürebilmeleri ve rekabet koşullarına uyum sağlayabilmeleri için bir antrenöre, mentöre ya da koça ihtiyaç duyduğunu da rahatlıkla söyleyebiliriz. E-spor dünyasına aşina bireylerin bir süre sonra e-spor koçu olarak motivasyon, konsantrasyon, çalışma disiplini, strateji ve etik konularında çalışarak ciddi gelirler elde etmeleri mümkün. E-spor dünyasını sevenler için bu seçenek, en iyi meslekler arasında gösterilebilir.
Günümüzde kripto paraları duymayan neredeyse kalmadı. Hele Bitcoin'den bahsediyorsak herkesin hakkında bir şey söyleyebileceğini görüyoruz. İşte, kripto paraların altyapısını, teknolojisini ve gelecekteki konumunu kavrayabilecek kişilere de ihtiyaç duyulmaya başlandı. Yakın gelecekte adından çok daha fazla söz ettirecek kripto paraların altyapısı olan blockchain teknolojisine hakim çalışanlara artık çok daha fazla iş düşecek. Bu alanda kendini geliştirenlerin de gelecekte işsiz kalması epey zor bir ihtimal gibi görünüyor. Üstelik blockchain teknolojisi sadece kripto para alım satımlarında değil; alışveriş, oy kullanma, evrak kayıt gibi birçok alanda kullanılabilecek. Blockchain Uzmanlığı, gelecekteki meslekler arasında belki de en önemlilerinden biri olarak kabul edilebilir.
Her ne kadar günümüzde var olan en iyi meslekler arasında kabul edilse de insan kaynakları uzmanlığı geleceğin de meslekleri arasında. Özellikle çalışan sayısı ve iş hacmi büyük şirketlerin bu alana ne kadar önem verdiğini görmek için uzağa gitmeye gerek yok. İnsan kaynakları uzmanları, bordrolama, maaş belirlemeleri, motivasyon, iş yükünü düzenleme, etkinlik düzenleme gibi organizasyonları yönetirken aynı zamanda işe alım ve iş akdi feshi gibi işlemleri de yürütürler.
Ekoloji kavramını kısaca özetlemek istersek; insan ve diğer canlıların hem birbirleriyle hem de çevreleriyle kurdukları ilişkiyi inceleyen bilim dalı diyebiliriz. Hızla artan dünya nüfusu, etkisini günden güne daha fazla artıran küresel ısınma, yaşam alanlarının azalması ya da yok olması, su kaynaklarına erişim gibi sonuçlar göz önüne alındığında Ekoloji uzmanlarına da ihtiyacın artacağını söylemek mümkün. Günümüzde ekoloji uzmanı sayısının çok az olmasından hareketle bu alanı seçen ve kendini geliştirenlerin ilerleyen yıllarda çok önemli kademelerde olma potansiyeli olduğunu söyleyebiliriz.
Hem günümüzdeki hem gelecekteki meslekler arasında ilk sıralarda yer alan bu mekatronik mühendisliği, her ne kadar mekanik ve elektronik mühendisliğini birleşimi olarak kabul görse de aslında multi-disipliner bir alan olarak kabul edilmelidir.. Zira makine mühendisliği, elektrik ve elektronik mühendisliği, bilgisayar mühendisliği ve kimi zaman endüstri mühendisliğinin faaliyet alanına giren işler yapabiliyorlar. Mekatronik mühendisi olanlar otomotiv, beyaz eşya, robotik üretim, havacılık gibi alanları da kapsayan çok geniş bir yelpazede iş bulabilirler. Üstelik dünya genelinde ihtiyaç duyulan bir meslek olduğundan diledikleri yerde iş bulma şansına da sahipler.
Akılalmaz bir hızla gelişen teknolojini en yeni aktörlerinden biri olarak karşımıza çıkan “Metaverse” kavramı, meslekleri de etkilemeye ve dönüştürmeye başladı. Uzmanlara göre 2030 yılına kadar metaverse ile ilgili onlarca iş kolu ve meslek ortaya çıkacak. İşte yeni çağın en gözde mesleklerini bir çatıda birleştirecek Metaverse meslekleri:
Prompt mühendisliği ya da bir diğer adıyla komut mühendisliği, yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynayan bir meslek olacak. Hem de çok yakında, hatta belki de şimdi. Promptlar, yani komutlar; doğal dil işleme modellerine kullanıcı tarafından verilen girişlerdir ve bu komutlar, sistemlerin üretimlerini ve çıktılarını almayı sağlar. Prompt mühendisleri, giriş komutlarının tasarımında uzmandırlar. İyi bir prompt, istenen sonuçları doğru bir şekilde elde etmek için modele yönlendirici ve anlaşılır bir yol sunabilir. Ayrıca, promptların etkisini analiz ederek modelin performansını iyileştirebilir ve daha iyi sonuçlar elde etmek için promptları optimize edebilirler. Yapay zekanın en verimli komutlarla yönlendirilmesi ve ortaya verimli sonuçların çıkması yeni çağın en önemli becerilerini gerektirdiğinden bu alanda çalışan mühendislere çok ihtiyaç olacak.
İnternetin yaygınlaşması, pandemi ile birlikte gelişen koşullar ve teknolojik iletişim araçlarının gelişimiyle birlikte uzaktan çalışma, giderek daha popüler hale geldi. Görünen o ki uzaktan çalışmaya olan ilgi giderek artacak. Şimdiden dünya üzerindeki birçok şirket tamamen uzaktan çalışma ile faaliyet gösteriyor. Yakın gelecekte internet bağlantısı olan herhangi bir yerden çalışabiliyor olacağız. Bu sebeple de uzaktan çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlıklarını korumak, en iyi çalışma koşullarını belirlemek ve uygulamak gibi alanlarda uzmanların yardımına ihtiyaç duyulacak. Bu alanda uzman olanlara ise uzaktan çalışma uzmanı unvanı verilecek. Uzaktan çalışma uzmanları, çalışanların verimliliğini artırmak, iş birliğini sağlamak ve uygun altyapıyı oluşturmak için şirketlere danışmanlık yapacaklar.
GPT uzmanlığı, büyük dil modelleri olarak bilinen ve doğal dil işleme alanında devrim yaratan GPT (Generative Pre-trained Transformer) gibi sistemler üzerinde uzmanlaşmayı içeren bir meslek grubu olarak biliniyor. Henüz çok yeni olsa da gelişimini büyük bir hızla sürdürüyor. GPT, geniş bir metin veri kümesiyle önceden eğitilmiş bir modeldir ve çeşitli görevler için kullanılabilir. GPT uzmanları, bu modelleri anlamak, ayarlamak ve optimize etmek için derin bir anlayışa sahip olmalı, analitik düşünme becerilerini geliştirmeliler. Ayrıca, GPT'yi belirli kullanım durumlarına uyarlamak ve özelleştirmek için metin verilerini ve promptları yönetme gibi gibi becerileri de dikkate alarak geliştirmek bu mesleği tercih etmek isteyenler için yerinde bir karardır. GPT uzmanları, dil modellerini kullanarak otomatik metin üretimi, dil anlama ve metin tabanlı soru-cevap sistemleri gibi birçok uygulama geliştirebilirler.
Yaşlı bakım uzmanları, yapay zekanın etkilerinden nispeten daha az etkilenen meslek gruplarından biri olacak. Bu meslek, yüksek derecede empati, duygusal zeka ve insan ilişkileri gerektirir. Yaşlıların fiziksel, duygusal ve sosyal ihtiyaçlarına cevap verebilmek, sadece teknik bilgiyle sınırlı olmayıp, aynı zamanda derin bir anlayış ve şefkat gerektirir. Yaşlı bakım uzmanları, bireysel bakım planları oluşturur, hastalarının ruh halini ve sağlık durumunu dikkatle izler ve onlara güven ve huzur veren bir ortam sağlar. Bu tür insani değerler ve beceriler, yapay zeka tarafından tam anlamıyla gerçekleştirilemez. Ayrıca, yaşlı bakım uzmanları, hastalarıyla kurdukları kişisel bağ sayesinde, onların yaşam kalitesini artırır ve kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olur. Bu nedenlerle, yaşlı bakım uzmanları, yapay zekanın yükselişine rağmen iş dünyasında önemli bir yere sahip olmaya devam edeceklerdir.
Marangozluk gibi zanaatkarlık odaklı meslekler, yapay zekanın etkilerinden nispeten daha az etkilenecektir. Bu tür meslekler, yüksek derecede el becerisi, yaratıcılık ve kişisel dokunuş gerektiren işlerdir. Her bir iş parçası, ustanın deneyimi ve sanatıyla şekillenir, bu da standart otomasyon süreçleriyle kolayca replike edilemez. Ahşabın doğal dokusu ve çeşitli özellikleri, her projeyi benzersiz kılar ve ustanın malzemeyi anlama kabiliyeti, bilgisayarlar tarafından tam anlamıyla taklit edilemez. Ayrıca, müşteriler, el yapımı ürünlerin sunduğu özgünlük ve kaliteyi takdir etmeye devam etmektedir. Bu da marangozluk gibi zanaatkarlık mesleklerinin sürdürülebilirliğini artırmaktadır. Bu nedenlerle, marangozlar ve diğer zanaatkarlar, yapay zekanın yükselişine rağmen işlerinde değerlerini korumaya devam edeceklerdir.
Siber güvenlik, yapay zeka, 3D animasyon, veri madenciliği, nanoteknoloji… Bu kavramlar size yabancı gelebilir ama çocuğunuz için en popüler kavramlar arasında yer alacağını söyleyebiliriz. Hatta YÖK (Yükseköğretim Kurulu); büyük veri, veri madenciliği ve yapay zeka alanlarında lisans ve önlisans bölümlerininin açılacağını duyurdu.
“Yapay zeka ve robotlar, işimizi elimizden alacak” diye düşünenlere iyi bir haberimiz var. Uzmanlar, yakın gelecekte bunun gerçekleşme ihtimalinin yok denecek kadar az olduğunu belirtiyor fakat çağın gelişmelerini takip etmezsek durum bizim açımızdan hiç iç açıcı olmayabilir.
Ülkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin % 41’lik bir kısmının 2021’den sonra değişime uğrayacağına inanılıyor. Ayrıca yaygın bir kanıya göre; şu anda 7 yaşına kadar olan çocukların ileride çalışacakları mesleklerin en az yarısı henüz ortaya çıkmadı. Bu da demek oluyor ki, meslekler de büyük bir değişimden geçecek. Dolayısıyla yeni ve popüler mesleklerin neler olacağına geniş çerçeveli bir bakış atma zamanı geldi.
Çocukların, geleceğin mesleklerine adapte olabilmesi için ezbere bilgiler artık yeterli değil. Yeni meslekler için çocuklara kazandırılması gereken başlıca beceriler, analitik düşünme, problem çözme ve öğrenebilmeyi öğrenmedir.
Google’ın 1998’de kurulduğunu biliyor muydunuz? Peki ya Facebook’un 2004, Twitter’ın 2006, Instagram’ın ise 2010, yılında dünyaya “Merhaba” dediğini? Günümüzde bu platformları bilmeyen yok ama bundan çok kısa bir zaman önce hiçbiri yoktu. İşte, teknoloji ve internetin dört nala koşup, ağzımızı hayretten açık bıraktığı günümüz koşullarına ayak uydurmak ve meslek seçimini de buna göre yapmak artık zorunlu.
Gelecek yıllarda popüler olma ihtimali yüksek meslekler için, çocuğunuzun bazı becerilerini geliştirmesi, sağlam bir temel atmasını sağlayacaktır. Öğrenme ve beceri edinme potansiyellerinin en yüksek olduğu yaşlarda, onu desteklemek ve doğru yönlendirmek ise sizin göreviniz. Geleceğin meslekleri için gereken becerileri dikkatlice okuyun.
En çok para kazandıracak ya da popüler olacak mesleklerin hepsini net olarak saptayabilmek pek mümkün görünmüyor ancak, bazı meslek gruplarının bu alanda yükseleceğini net olarak ifade edebiliriz. Şimdi gelin, geleceğin popüler meslekleri olacağı düşünülen iş kollarına biraz daha göz atalım: